Çocuklarda Rutin Göz Muayeneleri

Çocuk doktorunuz her sağlam çocuk muayenesi esnasında çocuğunuzun gözlerini de değerlendirir ve kayma, doğumsal anomali ya da normal olmayan bir başka bulguyla karşılaştığında göz hekimine gönderir. Ama bebeğinizde hipermetropi, astigmatizma, göz tembelliği gibi, dışardan bakılınca belli olmayan, dolayısıyla çocuk doktorunuzun değerlendiremeyeceği problemler de olabilir. İşte bunlar için çocuğunuza herhangi bir yakınması yokken rutin göz muayenesi yaptırmanız şarttır.

Bebeklerde göz muayenesi neden gereklidir?

Bu muayenelerin en önemli amacı, çocuğunuzda var olan göz ve görme sorunlarını erken saptayarak tedavi etmek, böylece onları göz tembelliğinden korumaktır. Yaşamın ilk 4 yılı görme için plastik periyod olarak adlandırdığımız dönemdir. Doğumda görme henüz tam olarak gelişmemiştir; erişkindeki düzeyine 4 yaşlarında erişir. Bu gelişme ve olgunlaşma döneminde yalnız gözün gören tabakası değil, beyindeki bağlantı yolları da gelişimini tamamlar. Bu dönemde görmeyi geçici olarak sekteye uğratacak her türlü neden çocuğun ilerideki görmesini kalıcı olarak etkileyebilir. Bu nedenlerin en önemli 3 tanesi ise kırma kusuru, şaşılık ve ortam opasiteleridir. Bunları erken tanır ve tedavi edersek göz tembelliğinin gelişimini engellemiş oluruz; bu nedenle ilk muayenenin bebeğinizin 1 yaşını tamamlamadan yapılması önemlidir.  İkinci muayene, çocuklarda tembellik gelişmişse uygun zamanda tanısını koymak ve tedavi etmek için yapılır ve 4-10 yıl arasındaki elastik periyodun hemen başında yapılması önemlidir. Bu dönemde görmenin gelişimi tamamlanmıştır, ancak hala dışarıdan müdahale ile şekillendirilebilir.

Bebeğinizin ilk göz muayenesi ne zaman yapılmalıdır?

Biz göz hekimi olarak bebeğinizi en geç 12. ay civarında görmek isteriz. Bebeğin son derece uyumlu olduğu ve yabancılara karşı tepkilerinin henüz şiddetlenmediği 6-9 aylık dönem ilk muayene için en uygun zamandır. Amerikan Çocuk Doktorları Birliği 12-24 ay arasında yapılmasını önerirken, diğer gelişmiş ülkelerde ilk göz muayenesi 6 ay-36 ay arasında yapılır.

Bebeklerde göz muayenesi nasıl yapılır?

Bu muayenenin önemli bir bölümünü hikaye oluşturur; çocuğun kendini ifade edemediği bu yaşta ailenin gözlemleri ve o güne kadarki gelişim hakkında vereceği bilgiler son derece önemlidir. Doktorunuz size çocuğunuzun prematür olup olmadığını, gözlerinde herhangi bir olağan dışı durum hissedip hissetmediğinizi, kapakta düşüklük, yorgun görünüm, sürekli ya da zaman zaman kayma, tek ya da iki gözde sulanma gözleyip gözlemediğinizi soracaktır. Emzirirken göz teması kurduğundan, uzaktan sizi tanıdığından, objeleri görmek için yüzüne yaklaştırması gerekmediğinden de emin olmak isteyecektir. Muayeneye ebeveynlerin her ikisinin de katılmasını isteriz, bir ebeveynin dikkatini çeken olağandışı bir durum diğerinin gözünden kaçmış olabilir. Ayrıca anne-babada şaşılık, hipermetropi, tembellik gibi göz problemlerini de sorgulayabilir. Bu yaş muayenesinin olmazsa olmazı olan foto-tarama(photoscreening) gözbebeklerindeki kırmızı reflelerin yerini ve yoğunluğunu tespit ederek görmeyi tehdit eden durumlar hakkında oldukça güvenilir bilgiler sunan bir testtir. Tam olarak görme ölçümünün yerini tutmasa da konuşamayan çocuklarda son derece değerli bilgiler verir. Foto-tarama ile şaşılık, kırma kusurları retina anormallikleri (başta retinoblastom dediğimiz bir çocukluk çağı retina tümörü olmak üzere) ve ortam opasiteleri (katarakt vb) saptanabilir. Daha sonra bir göz feneriyle göz kapakları ve gözler değerlendirilir, özellikle göz kapaklarında asimetri, yaşarma, çapaklanma, göz kürelerinde normal olmayan herhangi bir görünüm kaydedilir. Bir sonraki basamak göz hareketlerinin değerlendirilmesidir. Şaşılık hayatın ilk yıllarında iki gözle birlikte(binoküler) görmenin gelişimini engelleyen en önemli problem olduğu için göz hareketlerinin değerlendirilmesi de çok önemlidir. Doktorunuz alternan kapama ve örtme-açma testleri dediğimiz, basit görünen ama pek çok olguda tanı koydurucu olan 2 testle başlayacak, gerek duyarsa başka şaşılık testleri de yapacaktır. Son olarak gözbebeklerinin simetrisi, yuvarlak olup olmadığı ve ışığa cevabını değerlendirdikten sonra gözbebeklerini bir damlayla genişleterek bebeğinizin retinasını da değerlendirir.

Bebeklerde görme nasıl ölçülür?

0-1yaş grubundaki çocuğun görme değerlendirmesi her bir göz için ayrı ayrı objelere fiksasyon yapabilme ve takip edebilme yeteneği ile yapılır. Doktorunuz gerekli görürse bu muayene esnasında basit yöntemlerle bebeğinizin görme yetisi hakkında fikir sahibi olabilir. Ancak 3 yaş altında görmenin ölçülmesi pratik olarak güçtür. Çok özel durumlarda, anestezi altında VEP adı verilen bir testle objelerin beyinde uyarılmaya neden olup olmadığı değerlendirilebilir ama bu günlük pratiğimizde nadiren ihtiyaç duyduğumuz bir yöntemdir. Görmenin ölçülebilmesi için çocuğun gördüğü objeleri tanıması ve ifade edebilmesi gerekir. Dolayısıyla ilk muayenede görme ölçülemez. Onun yerine, görmeyi olumsuz etkileyebilecek bilinen bütün durumlar değerlendirilir, mevcut olmadıklarından emin olunur ve bir sorunla karşılaşılırsa tedavi planı yapılır.

Bebeklerin göz rengi ne zaman netleşir?

Anne babaların en çok sorduğu sorulardan biri, mavi gözle doğmuş bebeklerinin göz renginin değişip değişmeyeceğidir. Göz rengi 2 yıldan sonra değişmez. 2 yaşında gözler maviyse öyle kalacaktır.  Ela veya açık kahverengi gözlerde bazen pubertede pek az koyulaşma izlenebilir.

Çocuklarda görme ne zaman ölçülebilir?

3 yaşından itibaren çocukların görmesi ölçülebilir. İlk muayenesi tamamen normalse, çocuğunuzun ikinci göz muayenesi 4 yaşını tamamlayınca programlanmıştır. Eğer ilk muayene normal olarak değerlendirilmediyse, göz doktorunuz bebeğinizi elbette daha önce görmek isteyecektir. Yine ilk muayene normal olmasına rağmen siz ya da çocuk doktorunuz olağan dışı bir durumla karşılaşırsanız göz hekimine görünmelisiniz. Rutin 4 yaş muayenesinde ilk yaşta yapılan motilite testleri tekrarlanır; kırma kusuru ölçülür ve görme ölçümü yapılır. Bu yaşta çocuklar henüz harfleri ya da sayıları bilmedikleri için, resimler, E kartları, C kartları veya HOTV (bu 4 harften oluşan bir eşel) kullanılabilir. Eğer ilk denemede çocuğun görmesi ölçülemediyse veya muayene bulguları ile bağdaşmayacak kadar düşük ölçüldüyse eve bir E kartı verilir ve bir ay içinde tekrar kliniğe davet edilir. Göz dibi muayenesi de eğer bir nedenle ilk kontrolünde yapılamadıysa bu kontrolde yapılacaktır. Herhangi bir nedenle ilk yaş muayenesi yapılamadıysa çocuk 4 yaş beklenmeden muayeneye götürülmelidir.